Rozwód oprócz rozpadu więzi między dwoma ludźmi powoduje też konieczność podziału majątku. Jeśli jeden z małżonków prowadzi firmę, podział majątku może wydawać się skomplikowany. Jak wygląda kwestia podziału majątku przy rozwodzie osoby prowadzącej działalność gospodarczą?
Na początek musimy ustalić sobie dwie podstawowe zasady. Założenie jednoosobowej działalności gospodarczej oznacza, że przedsiębiorca odpowiada za wszystkie zobowiązania całym swoim majątkiem. Z drugiej strony ma też prawo do czerpania wszystkich dochodów z tej działalności. Wstępując w związek małżeński, z prawnego punktu widzenia, wszystko co zostało nabyte w trakcie jego trwania przez jednego z małżonków, stanowi majątek obojga. Podobnie z zobowiązaniami. Każde zobowiązanie zaciągnięte przez jednego z małżonków, obciąża automatycznie drugiego małżonka. Taki stan nazywa się wspólnością majątkową. Jeśli dojdzie do rozwodu, majątek dzielony jest po połowie.
Rozwód, a intercyza w małżeństwie
W przypadku kiedy małżonkowie zawarli umowę rozdzielności majątkowej, zwanej potocznie intercyzą, to w jej ramach określa się, które elementy majątku należą do jednego, a które do drugiego małżonka. Mówiąc inaczej, co wchodzi w skład majątku prywatnego każdego z nich, a co wspólnego.
Działalność gospodarcza, a rozwód
A jak jest z rozwodem w przypadku gdy jeden z małżonków prowadzi jednoosobową działalność gospodarczą. Potoczny pogląd mówi o tym, że skoro jeden z małżonków prowadzi działalność, to w przypadku rozwodu firma nie podlega podziałowi. Prawda jest jednak zupełnie inna. W przypadku, gdy małżonkowie nie mają podpisanej intercyzy, firma zarejestrowana na jednego z małżonków może nie pozostać w całości jego własnością. Nawet jeśli nazwisko tego małżonka figuruje w rejestrze działalności gospodarczej. To w jaki sposób majątek z działalności gospodarczej zostanie podzielony, w dużej mierze zależny jest od tego kiedy powstała działalność gospodarcza.
Rozwód przedsiębiorcy
Jeśli małżonkowie nie mają intercyzy, a jeden z małżonków prowadzi działalność gospodarczą, która została założona po zawarciu małżeństwa, a jej finansowanie odbywało się z majątku wspólnego, to bez wątpienia firma jest wspólnym majątkiem małżonków. W związku z tym w takiej sytuacji majątek firmowy będzie rozdzielony równo po połowie między małżonków.
Jak podzielić działalność gospodarczą w przypadku rozwodu?
Gdy dochodzi do sprawy rozwodowej majątek dzielony jest w jednym z dwóch trybów. Albo na zasadzie umówienia się w kwestii podziału między byłymi małżonkami albo poprzez ustalenie podziału majątku przez sąd. W przypadku gdy małżonek jest przedsiębiorcą często stosuje się tryb umowny. Małżonkowie zawierają wtedy tzw. umowę działową. W przypadku podziału firmy, taką umowę przygotowuje się w wersji pisemnej, a podpisy są poświadczane notarialnie. Jeśli w skład majątku wchodzi nieruchomość, wtedy cała taka umowa musi być sporządzona przez notariusza.
W przypadku, gdy małżonkowie nie są w stanie porozumieć się co do tego, w jaki sposób podzielić majątek, w proces ten włączany jest sąd. To on decyduje o tym w jaki sposób podzielić majątek. W takiej sytuacji mamy do czynienia z podziałem w trybie sądowym. Ta droga rozpoczyna się od ustalenia składników majątków i ich wartości. Trzeba być świadomym tego, że w przypadku takiego podziału może nie być możliwości podziału całkiem po równo. W trakcie podziału przez sąd, małżonkowie mogą przedstawiać sądowi propozycje podziału.
Jeśli jedna ze stron otrzyma majątek niższej wartości niż druga, to można wystąpić o rozliczenie różnicy. W przypadku przedsiębiorcy, który się rozwodzi nie wszystkie propozycje małżonków zostaną przez sąd uwzględnione. Chodzi bowiem o to by firma prowadzona przez małżonka nie upadła ze względu na podział majątku. Jeśli więc jeden z małżonków prowadzi restaurację, to drugi małżonek nie może domagać się sprzętu z restauracji (np. profesjonalnego sprzętu kuchennego, gastronomicznego) bo to spowodowałoby, że firma nie mogłaby istnieć. Zamiast tego może jednak otrzymać rekompensatę finansową. W przypadku, gdy działalność zarejestrowana jest na jednego z małżonków ale interes prowadzi razem, to zabranie sprzętu gastronomicznego może okazać się sensowne bo małżonek go przyjmujący będzie mógł kontynuować działalność (nawet pod innym szyldem).
Firma przed ślubem, a rozwód
Zdecydowanie trudniejsza sytuacja jest wtedy, gdy firma została założone jeszcze przed zawarciem małżeństwa. Jasne jest przecież, że na początku pieniądze pochodziły głównie z majątku prywatnego, a z czasem także i z majątku wspólnego. W takiej sytuacji podział majątku jest to tyle skomplikowany, że trzeba będzie zweryfikować czas przeprowadzenia każdej z inwestycji, wycenić ją i ustalić, kto za nią zapłacił.
Główna zasada w procesie podziału majątku mówi o tym, że każda strona musi oddać to, co z majtku wspólnego przeznaczyła na majątek osobisty. Wyjątkiem są te nakłady, które zostały poczynione w celu dającym dochód.
Nie można też zapomnieć, że wszystkie dochody wypracowane przez firmę, którą prowadzi jeden z małżonków, będą wchodziły do majątku wspólnego (o ile nie ma umowy o rozdzielności majątkowej). Jeśli firma ma np. jakiś leasingowany sprzęt, to nie będzie on podlegał w ogóle podziałowi. Wartość tego sprzętu (np. leasingowanego pojazdu) będzie kosztem, a co za tym idzie zmniejszy wycenę firmy.
Inwestycje firmowe, a rozwód
W trakcie prowadzenia firmy inwestuje się w różnego rodzaju majątek, zarówno materialny jak i niematerialny. W przypadku dóbr niematerialnych, takich jak licencje czy koncesje, trzeba dokonać szczegółowej wyceny wartości takiego składnika majątku.
Nierówny podział majątku wspólnego
Łatwo wyobrazić sobie sytuację, że jeden z małżonków nie angażuje się w ogóle w firmę prowadzoną przez drugiego małżonka. Jeśli podczas podziału takiego majątku okaże się, że małżonek przedsiębiorca poniesie zbyt dużą stratę oddając połowę majątku, sąd może wyjątkowo uznać, że udziały małżonków nie są równe. Żeby jednak do tego doszło, trzeba będzie wykazać, że drugi małżonek nie angażował się w rozwój firmy.
Rozwód i firma, a intercyza
Zupełnie inaczej sprawa ma się w przypadku umowy rozdzielności majątkowej. Wtedy podział majątku odbywa się na zasadzie zapisów umowy o rozdzielności majątkowej.
